ماکروتوپونیم
عموميتله توپونيملر يا ايلكين يارانديغي فورماسيني ايتيرير و نئجه دئيرلر اختصارا دوشور و يا ايلكين، تام يارانديغي فورمادا ايشله‌نير. بو باخيمدان آذربايجان توپونيملر سيستئمي ايكي بؤيوك سيستئم (ماكرو سيستئم) تشكيل ائدير:
- ماكروتوپونيملر سيستئمي (اختصارا اوغراميش توپونیملر سیستئمی).
- ميكروتوپونيملر سيستئمي (يارانديغي فورمادا ايشله‌نن توپونیملر سیستئمی).
ماكروتوپونيملرين ايكي اساس خصوصيتي واردير:
- ايكينجي حصه اختصارا اوغراياراق ايشله‌نمير.
- بيرينجي حصه توپونيم كيمي ثابت‌له‌شه‌رك ايشله‌نير.
مثال اوچون اردبيل، تبريز، ماراغا، شيروان و س. اصلينده ايكي حصه‌دن عبارت اولوب: اردبيل شهري، تبريز شهري، ماراغا شهري، شيروان شهري و س. لاكين جغرافی نومئن1 اولان و توپونيمين جغرافی نؤعونو و تيپيني بيلديرن «شهر» اختصارا اوغرايير. بونون سببي ده بو كيمي توپونيملرين بوتون آذربايجان اراضي‌سينده ياييلماسیندان و هاميا تانيش اولماسیندان، بئله‌ليكله ده جغرافی نومئنه احتياج قالماماسیندان ایره‌لی گلیر. يئري گلميشكن بونو دا قيد ائدك كي، هر هانسي بير ماكروتوپونيمين آدي ديگر بير جغرافی اشيايا، و داها دوغروسو ميكروتوپونيمه وئريلرسه، اوندا ميكرو توپونيم تام شكيلده و جغرافی نومئنله ايشله‌نه‌رك ماكروتوپونيمدن فرقله‌نير. مثلا «شيروان» سؤزو شيروان شهريني (ماكروتوپونيم) خاطيرلادير، لاكين همين آد ساوالاندا بير دره‌يه وئريلديكده «شيروان دره‌سي» فورماسيندا ايشله‌نير. ائله‌جه ده «اورمیا» آددا هم شهر (اویکونیم)، هم ده گؤل (هیدرونیم) اولدوغونا گؤره اورمیا شهری جغرافی نومئن‌سیز، اورمیا گؤلو ایسه جغرافی نومئنلی فورمادا ایشله‌نیر. ماراقلیدیر کی، شیروان آدی خوراسان» شهرلریندن بیرینه وئریلدیکده، آذربایجاندان کناردا اولدوغو اوچون ماکروتوپونیم کیمی چیخیش ائده‌رک جغرافی نومئن حصه‌سی اختصارا دوشور.
توپونیم‌لرین ماراقلی بیر جهتینی ده خاطیرلاتماق یئرینه دوشردی. او دا بودور کی، بعضا معین توپونیملر «میکرو» سویه‌سیندن «ماکرو» سویه‌سینه یوکسه‌لرکن ایکینجی توپوحصه (جغرافی نومئن) بیرینجی توپوحصه‌نین ترکیبینه داخل اولور و بئله‌لیکله ده توپونیم جغرافی نومئن‌سیز فورمادا ایشله‌نیر. البته بئله بیر وضعیت قاباغا گلدیکده بیرینجی توپوحصه‌ده وورغونون دا یئری ده‌ییشیر: بیلدیگیمیز کیمی «آغجاکند کندی» ایلک یارانیشدا «آغجا کند» فورماسیندا اولوب و وورغو تورک – آذربایجان دیلی‌نین فونئتیک قانونااویغونلوق‌لارینا اساسا «آغجا»نین سون هئجاسینا و بیر هئجادان عبارت اولان «کند» سؤزونون اوزه‌رینه دوشور. دئمه‌لی ایکی سؤزدن عبارت اولان «آغجا کند» اویکونیمی ایکی وورغو ایله ده تلفوظ اولونور. بو توپونیم سونرالار ماکرو سویه‌سینه یوکسلدیکده «آغجاکند» فورماسیندا ایشلنمه‌یه باشلایاراق «آغجا» سؤزونون دوشور، «کند» سؤزونون وورغوسو ایسه آرتیق واحد سؤز کیمی چیخیش ائدن «آغجاکند» سؤزونون سون هئجاسی اولان «کند» سؤزونه دوشور.
