اسکی شهر
ایچینده‌کیلر
اسکی‌شه‌هر Əskişəhər (اسکی شهر)
اردبیل - مرکزی بخش - بالیقلی دهیستانی - دهیستانین مرکزی: شام‌اسبی
توپونیمیک خصوصیتلر
| سیستئم | تیپ | نؤع | ایضاحات | اهالینین دیلی |
|---|---|---|---|---|
| ماکروسیستئم | اویکونیم | کند | مرکب، ائللیپتیک، جوغرافی نومئنسیز، بیرینجی نؤع تعیینی سؤز بیرلشمه‌سی | آذربایجان دیلی |
- تصرفات: اكينچيليك، مالدارليق، فهله‌لیک و نقلیات.
- محصوللار: بوغدا، يونجا، آرپا، پاخلالی بیتکیلر.
- بيتكي اؤرتويو: ککلیک‌اوتو، یارپیز، بویماده‌رن، بولاق‌اوتو
- چؤل حيوانلاري: دونوز، جاناوار، چاققال، تولكو، دووشان.
- داغلار: کوشین داغی *قونشو کندلر: اندراب، آلقیر، نوران
- آمول شه‌هرینده ایکی کندین آدی «اسکی‌محله»دیر. خوررم‌آباددا بیر کندین آدی «اسکین»، هئرواباددا بیر کندین آدی«اسکیستان»، ساووجبولاقدا بیر کندین آدی «اسکی باغداد»، تبریزده بیر کندین آدی «اسکی‌کند»دیر.
- اردبیلین 11 کیلومئتر غربینده یئرله‌شیر. رزم‌آرای اساسا 1330-جو ایله کیمی بورادا 235 نفر یاشاییرمیش.
آذربایجان توپونیملرینین ائنسیکلوپئدیک لوغتی
اسکی ایقریغ
اسکی ایقریغ (اویکونیم، مرکب) قوبا رایونونون قوبا شه‌هر انضباطی اراضی واحدینده کند. قوسار مائیلی دوزنلیگینده‌دیر. اویکونیم اسکی (کؤهنه، قدیم) و ایقریغ (کند آدی) حصه‌لریندن دوزه‌لیب «کؤهنه ایقریغ کندی» دئمکدیر.
اسکی پارا
اسکی پارا (اویکونیم، ساده)، ترتر رایونونون قاراآغاجی انضباطی اراضی واحدینده کند. داغ اته‌یی دوزنلیکده‌دیر. کئچمیش آدی اسکی‌پارالی اولموشدور. 19-جو عصرده بو کند بیرینجی و ایکینجی اسکی‌پارالی آدلی ایکی حصه‌دن عبارت ایدی. یئرلی اهالینین معلوماتینا گؤره یاشاییش منطقه‌سینی قازاخ رایونونون اسکی‌پارا کندیندن کؤچوب گلمیش عائله‌لر سالمیشلار.
اسکی‌پارا
اسکی‌پارا (هیدرونیم، ساده)، قازاخ رایونو اراضی‌سینده چای. چوغاز چایینین (آغیستافا چایی حؤوزه‌سی) سول قولودور. قوقارئس چؤککلیگی‌نین یاماجیندان (1850 مئتر هوندورلوکدن) باشلانیر. هیدرونیم اسکی‌پارا آدلی یاشاییش منطقه‌سینین آدیندان آلینمیشدیر. حال حاضردا آشاغی اسکی‌پارا و یوخاری اسکی‌پارا آدلی ایکی کنددن عبارت اولان قدیم اسکی‌پارا کندینین اراضی‌سینده 14-جو عصره عاید شه‌هر و ایکی جرگه‌لی قالادیوارلارینین خارابالیقلاری وار. تدقیقاتچیلارا گؤره قافقاز آلبانیاسی‌نین قدیم خالخال شه‌هری بورادا اولموشدور. توپونیم اسکی (کؤهنه، قدیم) و پارا (حصه، کند) حصه‌لریندن دوزه‌لیب «کؤهنه کند» معناسیندادیر.
غربی آذربایجاندا تورک منشالی توپونیملر
اسکی‌پارا
اسکی‌پارا - یئلیزاوئتپول (گنجه) قوبئرنیاسینین قازاخ قضاسیندا، ایندی بارانا (نوئمبئریان) رایونوندا کند. رایون مرکزیندن ۲۲ کیلومئتر مسافه‌ده یئرله‌شیر. توپونیم تورک دیلینده «قدیم، کؤهنه» معناسیندا ایشله‌نن اسکی سؤزو ایله «تورپاق ساحه‌سی»، «یاری حصه» معناسیندا ایشله‌نن پارا سؤزو اساسیندا عمله گلمیشدیر. رئلیئف اساسیندا عمله گلن مرکب قورولوشلو توپونیم‌دیر. کندین آدی ده‌ییشدیریلیب ووسکئپار قویولموشدور.
اسکیلوم
اسکیلوم - یئلیزاوئتپول (گنجه) قوبئرنییاسینین زنگه‌زور قضاسیندا، ایندیکی قافان رایونوندا کند. رایون مرکزیندن ۲۱ کیلومئتر جنوب-شرق‌ده، اوخچو چایینین ساغ ساحلینده یئرله‌شیردی. قافقازین ۵ وئرست‌لیک خریطه‌سینده قئید ائدیلمیشدیر. توپونیم تورک منشأ‌لی بولقار ائتنونیمینه منسوب ایسکیل/ائسکیل ائتنونیمی اساسیندا عمله گلمیش ائتنوتوپونیم‌دیر. قورولوشجا ساده توپونیم‌دیر.
اسکی‌لی چایی
اسکی‌لی چایی - یئلیزاوئتپول (گنجه) قوبئرنیاسینین زنگه‌زور قضاسیندا، ایندیکی قافان رایونوندا چای. هیدرونیم بولقار تورک تایفاسینا منسوب ائسکیل /ایسکیل ائتنونیمی اساسیندا فورمالاشمیشدیر. ائتنوهیدرونیم‌دیر.
دیگر منبع‌لر
تیمسار رزم‌آرا بو کندین آدینی «اسک شهر» فورماسیندا قیده آلاراق اردبیلین 11 کیلومئتر غربینده یئرلشدیگینی یازمیشدیر. همین مؤلفه اساسا 1330-جو ایله کیمی بورادا 235 نفر یاشامیشدیر.
شناسنامه روستایی استان اردبیل: چون در این روستا یک تپه وجود دارد و سالیان قبل مردم در زمستان از روی آن اسکی بازی کرده واز آن طریق نام آن روستا اسکی‌شهر گذاشته اند!! داود کیانی اویکونیمین آدی حاققیندا یازیر: «(اسکی) در زبان ترکی به معنای قدیمی و کهنه است که در این صورت اسکی‌شهر به معنای شهر یا آبادی کهن و قدیمی خواهد بود»18.
استاد رحیم اسدالهی (درویش سرعینی) «سرعین در آئینه قلم» کتابیندا اسکی‌شه‌هر حاققیندا یازیر: «اسکی یک کلمه ترکی باستانی به معنی بسیار قدیم می باشد. اسکی‌شهر یعنی شهر بسیار قدیم... نمی دانم این روستای زیبا چرا نام شهر را غصب نموده و این نام را تا کنون زنده نگهداشته است؟!»19. اسدالهی‌نین فیکرینجه بو شه‌هری گویا انوشیروان سالدیرمیشدیر. او، سؤزلرینی داوام ائتدیره‌رک یازیر: «در روی سنگی که در مغرب اسکی‌شهر به خظ میخی آمده، این روستا همزمان با شهر اسکو در نزدیکی تبریز بدستور انوشیروان بنا نموده شده است».
اویکونیمین ائتیمولوگیاسی:
شناسنامه روستایی استان اردبیلین قیدیاتچیسی حتی بونو بیلمیر کی، «اسکی» و «ائسکی» آیری-آیری سؤزلردیر. او حتی بونو نظره آلمیر کی، «ائسکی» سؤزونون ایدمان تئرمینی کیمی اردبیلده استفاده ائدیلمه‌سی 50 ایللیک تاریخه مالک دئییلدیر. بونا گؤره ده اونو بیر نؤع اویدورما فانتاستیکادان باشقا قیمتلندیرمک اولماز. داود کیانی ایسه «اسکی» سؤزونون دوزگون معناسینی یازسا دا «شه‌هر» سؤزو ایله اصلا ماراقلانمیر و داها دوغروسو ماراقلانماق ایسته‌میر. رحیم اسدالهی‌یه گلدیکده ایسه، او، اسکی سؤزونون معناسینی قدیملیگینی وورغولایاراق یازدیقدان سونرا کندین شه‌هر آدینی داشیماقدان تعجب‌لندیگینی گیزله‌ده بیلمیر. لاکین سونراکی سطیرلرده اونو اساسلاندیرماغا چالیشیر. بو یئرسیز چالیشما ایسه اونو اویدورما فیکیرلره یووارلادیر. اونون گویا انوشیروان طرفیندن سالیندیغی قناعتینه گلمه‌لی اولور. مسئله بونونلا دا بیتمیر و ائتنونیم اولان «اوسکو» سؤزو ایله اسکی سؤزو آراسیندا صنعی علاقه یارادیر.
بوتون بونلارا باخمایاراق بیز شه‌هر سؤزونون اطرافلی ایضاحینی وئریریک:
«بال» قدیم تورک دیللرینده ائنلی، قالین دیوار دئمکدیر. بال آریسینین شانی دا همین رولو اوینادیغینا گؤره بال آدلاندیریلمیشدیر. بال سؤزونه‌لی/ لیق مکان شکیلچیسی آرتیریلدیقدا باللیق/ بالیق سؤزو میدانا گلیر و چوخلو دیوارلاردان عبارت مکان، قالا معناسینی وئریر. سونرالار، دیلداخیلی و دیل‌خارجی عامللرین تاثیری نتیجه‌سینده قالا ایفاده‌سی اوچون کنت سؤزوندن استفاده ائدیلیر و بالیق شه‌هر معناسینی داشیماغا باشلاییر. مقایسه ائت؛ خان‌بالیق، بئش‌بالیق و .... مورفولوژی ده‌ییشیکلیکلرین داوامی پروسئسینده عرب دیلیندن «قلعه / قالا» سؤزو آلینیر و «کنت» سؤزو شه‌هر معناسیندا ایشله‌نیلیر. مقایسه ائت؛ داشکنت، خانکندی و سایره. فارس دیلیندن «شه‌هر/ شهر» سؤزو آلیندیقدان سونرا «کنت» سؤزو فونئتیک ده‌ییشیکلیگه معروض قالاراق «کند» معناسینی وئریر. بئله‌لیکله اسکی کنت (کؤهنه قالا) سؤزونون کنت حصه‌سی بوتون اویکونیملرده شه‌هر سؤزونون قارشیلیغی حساب ائدیله‌رک «اسکی‌شه‌هر» کیمی قیده آلینیر. دئمک تدقیق ائتدیگیمیز «اسکی‌شه‌هر» اویکونیمینین معناسی «کؤهنه قالا» دئمکدیر. بو اویکونیم ائللیپسیایا اوغرادیغینا گؤره مکمل آدی «اسکی‌شه‌هر کندی»دیر.
استنادلار
- تیمسار رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، تهران، مهر ماه 1330.
