آذربایجان خالقی‌نین ائتنوگئنئتیک بازاسی
معلومدور كي، تورك ديللرينين ايلكين سؤزلري بير هئجالي اولوب، سونرالار دیل داخلی و دیل خاریجی عامل‌لرین تاثیری نتیجه‌سینده مرکب، چوخ هئجالی سؤزلر عمله گلمیشدیر. بئله بیر ساده نتیجه ده چیخارماق اولار کی، خصوصی آدلار، آنتروپونیم‌لر و توپونیم‌لر ده همین پروسئسی کئچیرمه‌لی اولموشلار. لاکین خصوصی آدلارین تدقیقی آدامدا بئله بير تصور یارادیر کی، خصوصی آدلار و بیرینجی نؤوبه‌ده آنتروپونیم‌لر ایلک اولاراق میفونیم‌لر اولموشلار. همین میفونیم‌لر سونرالار آنتروپونیم‌لر، داها سونرا ایسه ائنونیم‌لر سویه‌سینه یوکسلمیشلر. بيز تورك – آذربايجان ايلكين میفوائتنیک آدلاريني آشاغیداكي شكيلده عمومي‌لشديريريك:
- (İ/U/A, Hi/Hu/Ha)
- (Bi/Bu/Ba, Pi/Pu/Pa, Fi/Fu/Fa)
- (Ci/Cu/Ca, Çi/Çu/Ça)
- (Ti/Tu/Ta, Di/Du/Da)
- (Xi/Xu/Xa)
- (Qi/Qu/Qa, Ki/Ku/Ka, Gi/Gu/Ga)
- (Zi/Zu/Za, Si/Su/Sa, Şi/Şu/Şa)
- (Mi/Mu/Ma)
- (Ni/Nu/Na)
ديرناق آراسيندا وئريلن آدلار واحد بير آدين مختلف تلفظ فورمالاريدير. باشقا سؤزله دئسك تورک – آذربايجان ديلينده سجيه‌وي اولان فونئملرين بير – بيريني عوض ائتمه‌سيدير. بو عوض ائتمه هم تاريخي تكامل پروسئسي ( مثال اوچون ايلكين تورك ديللرينده K فونئمي‌نين سونرالار K, X, Q فونئملرينه بؤلونمه سي)، هم ده فونئتيك قانونااويغونلوقلاريندان عمله گلن فونئم ده‌ييشيكليگي باخيميندان نظرده توتولور ( مثال اوچون get = gedir, dil = til, verdi = berdi و س.). دقتي چكن بودور كي، ايلكين ائتنونيملر (بير هئجالي ائتنونيملر) سونرالار آيري ـ آيري توپوحصه‌لر و توپوشکیلچی‌لرله بيرلشه‌رك يئني تايفا آدلاريني ياراتميشدير. لاكين بونو دا ياددان چيخارماق اولماز كي، ائتنونيميادا هر هانسي بير ده‌ييشيك‌ليك تايفالاردا باش وئرن ده‌ييشيك‌ليكلردن آسيلي اولاراق ميدانا گلير و اونلارين آدلانما احتياجلاريني تامين ائدير. اجتماعي – سياسي و اقتصادي ده‌ييشيك‌ليكلردن آسيلي اولاراق معين تايفانين بؤيومه‌سي ياخود آيري سوسيال عامل‌لردن آسيلي اولاراق پارچالانماسي نتيجه‌سينده ان آزي ايكي تايفا عمله گلير. بونلارين آدلاري ايسه توپوحصه، ياخود توپوشکیلچی‌لرله بير – بيريندن فرقله‌نير.
