شیروان تایفاسی
شیروان تایفاسی ŞİRVAN- شیروان جغرافی آدی حاققیندا سؤیله‌نن روایتلرین بیرینده دئییلیر: ماکئدونیالی اسکندر بوتون دونیانی توتدوقدان سونرا قرارا گلیر کی، شیروانی دا اؤزونه تابع ائتسین. بو دؤورده شیروان حؤکمداری بیر قادین ایمیش و سارای خدمتچی‌لری ده قادینلاردان اولارمیش. دؤیوشلرده همین قادینلار هئچ ده کیشیلردن گئری قالمازمیشلار. اسکندر قوشونلا گلیب شیروانین یاخینلیغیندا دایانیر و قادین حؤکمدارا نامه یازیب بیلدیریر کی، قان تؤکولمه‌دن باج – خراج وئرسین. یوخسا هر شئیی قیلینج حل ائده‌جکدیر. نامه‌نی حؤکمدارا وئردیکده او چوخ عصب‌له‌شیر و اسکندره جاواب یازاراق بیلدیریر کی، ای حؤکمدار، سن کیشی‌سن، من ایسه قادین، منه هده – قورخو گلمه و باج – خراج وئرمکدن ده امتناع ائدیرم. اؤزون ده خوشلوقلا چیخ گئت، اگر گئتمک فیکرین یوخسا، بو میدان، بو دا قیلینج. اسکندره جاواب نامه‌سینی وئردیکده او دیل – دوداغینی گمیرمه‌یه باشلاییر و درحال قوشونو شیروانا یئریدیر. بو دؤیوشلرده اسکندر دال‌بادال مغلوب اولور.
وضعیتی بئله گؤرن اسکندر قادین حؤکمدارا خبر گؤنده‌ریر کی، ناحاق قانلار تؤکمه‌مک اوچون کیمی مصلحت گؤرورسه قوی میدانا چیخسین. محاریبه‌نی ایکی نفرلیک دؤیوش حل ائتسین. حؤکمدار قادین اؤزو اسکندرله دؤیوشمک قرارینا گلیر. هر ایکی حؤکمدار آراسیندا اؤلوم – دیریم دؤیوشو باشلانیر. قادینین گوجلو ضربه‌سی اسکندرین دبیلقه‌سینی یئره سالیر. او، اسکندرین ایکی بوینوزوندان توتاراق گؤیه قالدیریر و وار قوه‌سی ایله یئره چیرپیر. اسکندر وضعیتی بئله گؤردوکده تسلیم اولور. حؤکمدار قادین اسکندری اؤلدورمور، اؤز خوشو ایله شیرواندان چیخیب گئتمه‌سینی طلب ائدیر.
آذربایجان منشالی شیروان سؤزو زامان – زامان معین فونئتیک ده‌ییشیکلیکلره اوغرامیشدیر. شیروان (شروان، سیروان) توپونیمی میلادین ایلک عصرلرینده میدانا گلمیشدیر. اونون قافقاز آلبانیاسیندا یاشامیش تایفالاردان بیری‌نین آدیندان یارانماسی احتمال اولونور. اورتا آسیا، ایران، شیمالی عیراق و کیچیک آسیادا دا شیروان توپونیمی قیده آلینمیشدیر.
آنتیک مؤلیف‌لرین اثرلرینده، قدیم عرب و گورجو منبع‌لرینده، اورتا عصرلره عاید اولان فارس دیللی منبع‌لرده شیروان ائتنونیمی حاققیندا معلوماتلار واردیر. مشهور یونان جغرافیاشوناسی استرابون (I عصر) آلبانیادا 26 تایفانین یاشادیغینی قید ائتمیشدیر...
ایلک منبع‌لرین وئردیگی معلوماتا گؤره X عصرده شیروان اساسا اوچ ناحیه‌دن عبارت ایدی: شروان (شیروان)، خورسان، لایجان (Laycan).
اورتا عصرلرین تانینمیش عرب جغرافیاشوناسی، سیاحی ابو اسحاق ابراهیم ابن محمد الفرنان الاستخری (934 – 820) قافقاز داغی اتک‌لرینده یاشایان تایفالاردان بحث ائدرکن بیر چوخ تایفالارلا بیرگه (ləkz, filan, layzan و س.) شروان تایفاسی‌نین دا آدینی چکیر.
اقتصادی، سیاسی و حربی استراتئژی اهمیته مالیک اولان شیروانین آذربایجان خالقی‌نین تاریخینده چوخ بؤیوک رولو اولموشدور. IX عصرین اورتالارینا یاخین شیرواندا عمله گلن مستقل شیروان دؤلتی عینی زاماندا شیروانشاه لقبینی ده داشیمیشدیر.
شیروان جغرافی آدی‌نین منشایی حاققیندا عرب سیاح و عالیم‌لرینین مختلیف فکرلری واردیر. عرب سیاحی، جغرافیاشوناس و تاریخچیسی المسعودی «قیزیل یویولان یئر و جواهرات معدنلری» اثرینده قید ائدیر کی، انوشیروانین بردع (برده) اؤلکه‌سینده، اسلام تورپاقلاری ایله هم‌سرحد اولان اراضی‌لرده حؤکمدارلاریندان بیری‌نین آدی شیروان آدلانیر.
گورجو تاریخچیسی ای. آ. جاواخاشویلی شیروان توپونیمی حاققیندا یازیر: « شیروانین قدیم آدی قید ائدیلدیگی کیمی شاروان اولموشدور. بو جغرافی آد شار و وان حصه‌لریندن عبارتدیر کی، بونون دا معناسی «مسکن»، «یاشاییش یئری» دئمکدیر. شاروان شارلار مکانیندان باشقا بیر شئی دئییلدیر». مؤلیف شار تایفاسینی ائرکن اورتا عصرلرده جنوب شرقی آوروپادا یاشامیش سارمانت تایفاسی ایله علاقه‌لندیرمیشدیر...
مرحوم تدقیقاتچی – عالیم غ. غیب‌اللایئفین قناعتینه گؤره شیروان میلاددان اول VII عصرده تورک منشالی ساکلارین ترکیبینده آذربایجانا گلمیش شیران تایفاسی‌نین آدینی اؤزونده عکس ائتدیریر. اردبیلده شیران و قاراشیران اویکونیم‌لری، ائله‌جه ده شیروان دره‌سی اورونیمی و شیروان قادین آدی آنتروپونیمی بو قناعتین دوزگون اولدوغونا جانلی مثالدیر.
دیلچی عالیم عبداللایئف شیروان توپونیمی‌نین منشایینی «شیر چووداری»، «شیره بنزر» کیمی ایضاح ائدیر1.
چوخ ماراقلیدیر کی، تورکمنیستان رئسپوبلیکاسیندا دا شیران آدلی بیر نئچه یئر واردیر. تورکمان توپونیمیستی آتانیازوف S. Ataniyazov شیروان توپونیمی‌نین منشایینین بللی اولمادیغینی گؤستریر...
بعضی مؤلیف‌لرین فیکرینجه شیروان اوللر بیر شهرین آدی اولموش، سونرالار بو آد تاریخی ولایته و دوزه عاید ائدیلمیشدیر. XI – XIII عصر عرب مؤلیف‌لری‌نین اثرلرینده شابران و شاماخی شهرلری‌نین آراسیندا شیروان شهری‌نین ده آدی قید اولونوب.
ساسانی دؤورو مؤلیف‌لری‌نین اثرلریندن باشلایاراق منبع‌لرده شیروان آدی چکیلمیشدیر. اونون آدینا عرب منبع‌لرینده شیروان، فارس منبع‌لرینده شئروان، سوریا منبع‌لرینده شیروان، Parfiya (پارت) دؤورونه عاید زردوشت معبدی‌نین کتابه‌سینده شیران و و یا سائوران Sauran فورماسیندا تصادف ائدیلیر.
