قارقارلار
قارقارلار Qarqar – قدیم قافقاز آلبانیاسی‌نین بیر تایفاسیدیر. V عصره عاید منبع‌لرده آلبانیادا قارقارلارین آدی، III عصرده ایسه، اونلارین بورادا یاشادیقلاری قید اولونموشدور. آلبان تاریخچی‌لری م. خورئنلی و موسا کالانقاتلی دا قارقارلارین آلبانیادا یاشامالاری حاققیندا معلومات وئرمیشلر. بو مؤلفلره گؤره همین دوزلر اورتا عصرلرده قارقار دوزو آدلانمیشدیر. یاقوت حموی (XIII عصر) میل دوزونده کارکار آدلی شهرین آدینی چکیر. هله میلاددان 1200 ایل اوله عاید اولان آسوریا میخی یازیلاریندا قدیم آذربایجان اراضی‌سینده یاشایان خالقلاردان بیرینین آدینین خارخارلار اولدوغو گؤستریلیر. قدیم یونان تاریخچی‌سی و جغرافیاشوناسی استرابونون (میلاددان اول 46، میلاددان سونرا 24 جو ایللر) وئردیگی معلوماتا اساسا خارخارلار (قارقارلار) ایندیکی بئش بارماق داغی‌نین اطرافیندا یاشامیشلار. تاریخدن معلومدور کی، قارقارلار اوتوراق و کؤچه‌ری حیات کئچیرمیشلر. موسا کالانقاتلی‌یا گؤره قارقارلار شیمال – غربی آلبانیا اراضی‌سینده یاشامیشلار.
قایناقلاردا تورکمن ارساری/ ائرساری تایفا قروپونون بیرینین آدینین قارقار اولماسی دا گؤستریلیر. او دا معلومدور کی، قیپچاقلاردا قارقار آدام آدی مؤوجود ایمیش... دیللرینده بوغاز سسی چوخ اولان قارقارلارین قافقاز تایفالاریندان بیری اولماسی گومان ائدیلیر... قارقار ائتنونیمی ایندیکی فورماسینا قدر اوزون تکامل دؤورو کئچیب. ائتنونیم اؤنجه «قیرقی - ار» فورماسیندا اولموش، سونرا زامان زامان ده‌ییشیکلیگه اوغرایاراق ایندیکی قارقار شکلینه دوشموشدور. بعضی منبع‌لرده گؤستریلیر کی، قیرقی/کرکی ییرتیجی قوشون تورک تایفالاری ایچه‌ریسینده اونقون onqon (اعتقادی نحله) حساب ائدن قبیله‌لر اولوب. ارسارلار (ار ایگید، سار تایفا) خریستیانلیغی قبول ائدندن سونرا قیرغی اونقونونو اونوتمامیشدیر. افسانه‌وی قدیم یونان شاعیری هومئرین «ایلیاد» اثرینده قارقار سؤزو تورک بویونون آدی کیمی دفعه‌لرله چکیلیر. همین منبع گؤستریر کی، قارقارلار هله چوخ چوخ اوللر – میلاددان تخمینا مین ایل قاباق یونانیستانا، بالکانلارا کؤچ ائده‌رک او یئرین طبیعتینی، محصولدار تورپاقلارینی به‌یه‌نیب، اورادا مسکن سالمیشلار.
تاریخدن معلومدور کی، III اور Ur سولاله‌سی چارلاری‌نین توتدوقلاری یاشاییش مسکن‌لری سیراسیندا «کارخار» یاشاییش منطقه‌سینین ده آدی وار. قارقارلارین بیر حصه‌سینین لبنانین قوزئیینده‌کی اورونت Oront چایی حؤوزه‌سینده کارکار آدلی یئنی یورد یئری سالمالاری حاققیندا تاریخی منبع‌لرده معلوماتلار وئریلمیشدیر.
میلاددان اول ایکینجی مین ایللیکده بعضی قارقار بویلاری کیچیک آسیانین غرب و شرقی – غربی اراضی‌لرینده یاشامیشلار. III سالمازین (Salmaz) 853 نجو ایل یوروشو تاریخه «کارکار دؤیوشو» کیمی ده دوشموشدور. شومئر سومئر) و آسور منبع‌لرینه گؤره قارقار تایفالاری‌نین آتا یوردو اورمو حؤوزه‌سی اولموشسا، سونرالار اونلار تاریخ بویو آوراسیانین مختلیف اراضی‌لرینده گؤرونموشدولر.
بو ائتنیک قروپ حاققیندا X عصر مؤلیفی کونستانتین بوقریانارودنی Boqriyanarodni و XIII عصر مؤلیفی روبروک Rubruk دا معین معلومات وئرمیشلر. بعضی اورتا عصر مؤلیفلری قارقار ائتنونیمی ایله باغلی منبع‌لرده خارخار آدلی یاشاییش منطقه‌لری‌نین آدلارینی دا چکمیشلر.
قارقارلارین دیل جهتدن تورک دیللی اولمالاری اؤنجه قارقار ائتنونیمی ایله علاقه‌دار توپونیم‌لرین آرئالینا تورک خالقلاری مسکن سالان اراضی‌لرده راست گلینمه‌سی ایله ده تصدیق اولونور. خالقیمیزین اسلاما قدرکی تاریخی ایله سیخ علاقه‌داردیر. X عصره عاید اولان «حدودالعالم» منبع‌سینده اورتا آسیادا قارقار ایالتی‌نین آدی چکیلیر. قدیم قافقاز آلبانیاسیندا یاشایان قارقار تایفالاری‌نین آدی بعضی ماخذلرده گرگر کیمی قید اولونور. موصول تورکمنلر ایچه‌ریسینده قئرقئری آدلی بوی دا واردیر. بارتولد قارقارلاری قیپچاقسویلو حساب ائدیر.
تانینمیش عالیم، تدقیقاتچی آرخئولوق ر. گؤیوشوف «قاراباغین کئچمیشینه سیاحت» کتابیندا گؤسته‌ریر کی، کوپ قبیر مدنیتی‌نین صاحب‌لری قارقارلاردیر.
تاریخچی عالیم کامال علی‌یئف قارقارلارین تورک دیللی اولماسینی گؤسته‌ریر. آذربایجانلی‌لارین ائتنوگئنئزینده قارقارلارین معین رولو اولموشدور.
