قالاجیق- ساوالان
ایچینده‌کیلر
قالاجیق- ساوالان Qalacıq-Savalan (قلعه‌جوق سبلان)
اردبیل - مرکزی بخش - سرداوا دهیستانی - دهیستانین مرکزی: خوشکه‌ری
توپونیمیک خصوصیتلر
| سیستئم | تیپ | نؤع | ایضاحات | اهالینین دیلی |
|---|---|---|---|---|
| ماکروسیستئم | اویکونیم | کند | ساده (قورولوشجا دوزلتمه)، ائللیپتیک، جوغرافی نومئنسیز | آذربایجان دیلی |
دئموقرافیا
- تصرفات: اکینچیلیک، مالدارلیق، فهله‌لیک و نقلیات.
- محصوللار: بوغدا، یونجا، آرپا، پاخلالی بیتکیلر.
- بیتکی اؤرتویو: یارپیز، خاشخاش، بویماده‌رن
- چؤل حیوانلاری: دووشان، تولکو، جاناوار
- داغلار: ساوالان
- دره‌لر: ماچی دره‌سی، بؤیوک مزره دره‌سی، کیچیک مزره دره‌سی، کیچیک بوغاز، بؤیوک بوغاز
- چایلار: یئددی بؤلوک *آرخلار: آلت میجندی، اوست میجندی
- گؤل: بؤیوک مزره گؤلو، کیچیک مزره گؤلو، ماچی‌دره‌سی گؤلو
- بولاقلار: آلی کهریزی، بؤیوک مزره بولاغی، کیچیک مزره بولاغی، ماچی‌دره‌سی بولاغی، سویوق بولاق، کیچیک داشبولاق، بؤیوک داشبولاق، پوخلو بولاق، ساری بولاق
- قونشو کندلر: یئیجه رضابه‌یلی، کورد کندی، دیوله، ایمیشجه و خوشگه‌ری
سنندجده، همداندا، بوجنورددا (2 کند) «قالاجیق»، یئنه سنندجده (3 کند)، ساققیزدا «قالاجیغا» آدلی کندلر واردیر. بوندان علاوه سارابدا و ایرانین دیگر 21 شه‌هرلرینده «قالاجوق» آدلی کندلر واردیر.
اردبیلین 16 کیلومئتر غربینده یئرله‌شیر. رزم‌آرایا78 اساسا 1330-جو ایله کیمی بورادا 955 نفر یاشاییرمیش.
صریح الملک: قریه «دارمفلس» مشهور به قلعه‌جوق
اردبیل لیواسی‌نین مفصل دفترینده بو کندین آدی «قالاجیق» کیمی قیده آلینمیش و اونون باره‌سینده آشاغیداکی معلوماتلار وئریلمیشدیر: نفوس = 35 نفر، بوغدا = 10 تون، آرپا = 5 تون، داری = 2 تون، کوروشنه = 1 تون، نوخود و مرجیمک = 1 تون، بال = 120 کیلوقرام، داوار = 282 باش، یئکون وئرگی 8000 اغچا
غربی آذربایجانین تورک منشالی توپونیملری
گنجه قوبئرنیاسی‌نین زنگه‌زور قضاسیندا، ایندیکی «سیسیان» رایونو اراضی‌سینده بیر کندین آدی «قالاجیق»دیر. رایون مرکزیندن 21 کیلومئتر جنوب- غربده، «بازارچای» چایی‌نین ساغ ساحیلینده، بازارچای کندیندن 4 کیلومئتر شیمال- شرقده یئرله‌شیردی. قافقازین 5 وئرست‌لیک خریطه‌سینده قید ائدیلمیشدیر.
توپونیم «قالا» سؤزونه کیچیلتمه معناسینی بیلدیرن –جیق توپوحصه‌سینین آرتیریلماسی اساسیندا یارانمیشدیر. رئلیئف اساسیندا یارانان قورولوشجا دوزلتمه توپونیم، اویکونیمدیر. کندین آدی غیر رسمی دگیشدیریله‌رک «اسپانداریان» قویولموشدور.
اویکونیمین ائتیمولوگیاسی
- تورکیه‌ده 21 کندین آدی «قالاجیق»دیر.
- اونودولموش آدلار و دگیشدیریلمیش تاریخ:
وولقوقراد ویلایتینده بیر شه‌هرین آدی کالاچ/کالاج اولوب. شه‌هرین آدینی بیر چوخلاری قالاج، کالاچ چؤریی‌نین آدی ایله باغلاییرلار. بو آدلا باغلی خالق ایچینده گزن افسانه‌لرین غیر علمی‌لیگی باره‌ده لئو اوسپئنسکی «سؤز حاققیندا سؤز» کتابیندا یازیردی: کالاچ آدینین نئجه یارانماسی حاققیندا خالق آراسیندا بئله بیر ناغیل‌واری احوالات مؤوجوددور کی، گویا بیر قیز اؤزونون بیشیردیگی کالاچلا («کالاچ» روس دیلینده‌کی تورک منشأ‌لی سؤزلردندیر، («ناخیشلی بایرام چؤریی»نه کالاچ دئییلیر" - مؤلف) یول کئچن دؤیوشچولری قوناق ائدیر. ائله بونا گؤره ده قیزین صدق-اورکله چؤرک پایلادیغی همین شه‌هر کالاچ آدلانیر. اصلینده ایسه، داها عاغلاباتانی اودور کی، شه‌هرین آدی «حاصارلانمیش یاشاییش منطقه‌سی» معناسینی وئرن تورک سؤزو کالا / قالا سؤزوندن یارانمیشدیر. بو آدین یارانماسی باره‌ده خالق ایچینده گزن «افسانه‌لر»دن بیری ده بیرینجی پیوترلا (پتر اول) باغلیدیر. بئله کی، گویا چار (تزار) آزوف (آزف) سفری زامانی محاربه عرفه‌سینده تاسیس ائتدیگی دنیز آلایی وورونئژدن آزوفا یوللایاندا ائله بو یول اوستو شه‌هرده قازاقلارین اونو قوناق ائتدیگی کالاچ چوخ خوشونا گلیب و "قوی سیزین شه‌هرینیزین آدی کالاچ اولسون، - دئیه آرزو ائتمیشدی». البته، بونلار یالنیز خالق افسانه‌لریدیر و بئله اویدورما حکایه‌لری هر بیر شه‌هر حاققیندا ائشیتمک ممکوندور. حقیقتا، کالاچ آدینین قالا سؤزونون کیچیلتمه شکلی اولان کالاچا، قالاچا (روس دیلینه اویغونلاشمیش شکلی کالاچ) سؤزو ایله باغلیلیغی گؤز قاباغیندا‌دیر. بوندان باشقا روس دیلینده‌کی تورک سؤزلری ایچه‌ریسینده اولان کالانچا «بینا‌لارین دام اؤرتویونون اوستونده‌کی بورج، کئشیکچی بورجو» معنا‌لاری دا «قالا» مفهومو ایله باغلیدیر. بوندان باشقا دا کالاچ وورونئژ ویلایتینده تولوچئوکا چایی (دون چایی‌نین قولو) اوزه‌رینده شه‌هر، کالاچینسک اوم ویلایتینده (سیبیر) شه‌هر آدی اولا‌راق، ائله‌جه ده دون چایی اوستونده بیتیوق و خاپرا چای‌لاری آراسیندا کالاچ یوکسکلیگی آدلاریندا راست گلینیر. کیچیک شه‌هرلره کالاچ دئییردیلر - دئیه «قیسا جوغرافیا ائنسیکلوپئدیاسیندا» اوخویوروق.
معاصر اوکراینادا آزوف دنیزی ساحلینده بیر شه‌هرین آدی کالاجیک (قالاجیق)دیر. آزوف چایینا تؤکولن کالجیک چایی اوزه‌رینده تا قدیمدن تورک قالاسی اولان کالجیک یئرله‌شیردی. کالجیک چایی روس تاریخی منبعلرینده آدی چکیلن مشهور کالکا چاییدیر.
بو تورپاغین قیپچاق تورپاغی، روس حدودلاریندان چوخ اوزاق، اونلارا یاد اراضی اولماسی حاققیندا دانیلماز تاریخی فاکت‌لار مؤوجوددور. کالچیق (کالکا) چایی اوزرینده ایکی بؤیوک ووروشما اولموشدور: 1223-جو ایلده ایونون آلتیسیندا روس-قیپچاق بیرلشمیش قوشونو ایله مونقول-تاتار اوردوسو آراسیندا (سالنامه‌لرده بو حادثه بئله عکس اولونوب):
(چینگیز سرکرده‌لری پولووئس (قیپچاق) تورپاغینا گیردیلر و پولووئس‌لری مغلوب ائتدیلر. پولووئس‌لر روس تورپاغینا قاچدیلار) بو دؤیوشده بیرلشمیش روس-قیپچاق قوه‌لری تام مغلوبیته اوغرادی. 1380-جی ایلده قیزیل اوردادا حاکمیت اوغروندا توختامیش خانلا مامای آراسیندا گئدن محاربه‌ده‌کی تاریخی مامای دؤیوشو. کولیکوفو چؤلونده یئنیلن مامای کالجیک ساحل‌لرینده اونون قارشی‌سینی کسن توختامیش خانلا سون دؤیوشه گیردی. بو دؤیوشده ده یئنیلن مامای چکیلیب کیریما سیغیندی و کافا شه‌هرینده اؤلدورولدو. دؤیوش گئدن اراضی ایسکیف آبیده‌لری قروپو ساییلان «داش کورقان» مزارلیغینی احاطه ائدیردی؛ کالجیک چایینا یاخین آخان کاراتیش چایی بویونجا 100 هئکتارلیق بو حرب میدانی دؤیوشدن قاباق قیپچاق-روس سرکرده‌لری‌نین الوئریشلی دوشرگه‌سی ایدی.
... روس دؤولتی‌نین سلفی اولان کیئو (کیف) روس دؤولتی دنیزلردن کنار بیر قورو دؤولتی ایدی. سونرا‌لار عصرلر کئچسه ده، روسیا دنیز دؤولتی اولماقدان هله چوخ اوزاق ایدی. هر شئیدن اول داها یاخین و داها صرفه‌لی اولان قارا دنیزه چیخماق لازیم ایدی. لاکین قارا دنیز ده هله ازه‌لی تورک دنیزی اولا‌راق قالماقدا ایدی. واختیله بیرینجی پیوترون ضبط ائتدیگی، لاکین الینده ساخلایا بیلمه‌دیگی بو تورپاقلاردا گله‌جکده یئکاتئرینا (کاترین) باجاریب مؤحکم‌لنه بیلیر. کالجیک و بوتون آزوف بویو اراضی‌لر 1768-جی ایلده باشلانان روس-تورک محاربه‌سی گئدیشینده روسلار طرفیندن ایستیلا اولونموشدو. یئکاتئرینانین گؤسته‌ریشی ایله 1770-جی ایلده هله محاربه بیتمه‌میش قوبئرناتور چئرتکوف (لئو تولستویون دوستو و هم‌فیکری چئرتکوفون اولو باباسی) گؤزل کالجیک وادی‌سینده محاربه‌لرین داغیتدیغی قدیم تورک قالاسی کالجیکین خارابا‌لیقلاری اوزه‌رینده شه‌هر سالیر. یئکاتئرینانین پلانلارینا گؤره کیریما دوغرو ایره‌لیله‌ین روس قوشونلارینا یول آچماق، ائله‌جه ده دایاق منطقه‌لری یاراتماق مقصدی ایله بو قدیم شه‌هری، ایندی ایسه یاریم خارابا قالانی خریستیانلارلا مسکونلاشدیرماغی قرارا آلدی. بو یئرلری خریستیانلاشدیرماق و یئرلی تورکلرین عزمینی و اراده‌سینی قیرماق اوچون شه‌هره یونانلی و ائرمنی عائله‌لری، همچینین قازاقلار کؤچورولور. یئنی سالینان شه‌هر اول یئکاتئرینانین اوغلو و گله‌جک روس چاری‌نین شرفینه پاولووسک آدلانیر. لاکین شه‌هر بؤیودوکجه ایکینجی یئکاتئرینا کیریمی و آزوف بویلارینی یونانلاشدیرماق مقصدیله بو یئرلرده دیگر بیر چوخ تورک شه‌هرلری‌نین آدلارینی یونان آدلاریلا عوض ائتدیگی کیمی بو شه‌هرین ده آدینی 1780-جی ایلده ماریوپول (گله‌جک چار بیرینجی پاوئلین آروادی ماریا فیودوپوونانین شرفینه) شکلینده ده‌ییشدیریر. شه‌هرده یئرلیلر، یعنی یاخین اراضی‌لردن کؤچورولموش و یئنیجه خریستیانلاشدیریلمیش تورکلر اوستونلوک تشکیل ائدیردیلر. اونلار اؤزلری‌نین اولکی یاشاییش مسکن‌لری‌نین آدلارینی کؤچورولدوکلری بورادا سالدیقلاری محله‌لرین آدیندا ساخلاییردیلار. کاراسو کوارتا‌لی-کاراسئوکا؛ گؤزلئو؛ کافا کوارتا‌لی شه‌هرده همین بؤلگه‌لردن کؤچورولموش تورکلرین جووغا‌لاری، محله‌لری ایدی. شه‌هرین تورک-تاتار اها‌لیسی‌نین خریستیانلاشدیریلماسی آرتیق اون دؤردونجو عصرین اورتا‌لارینا دوغرو باشا چاتماقدا ایدی. بو شه‌هرده دوغولان روس رسسامی آرخیپ کوینجی (اصیل آدی کویومچو) اؤز منظره شکیل‌لریندن بیرینی «کالجیک چایی منظره‌سی» آدلاندیرماقلا کالکا آدی ایله مشهور اولان چایین حقیقی آدینی خاطره‌لره گتیرمیشدی.
...تورک شه‌هری کالجیک روس ایستیلاسی نتیجه‌سینده اولجه پاولوفسک، آردینجا ماریوپول آدیلا عوضلنمیشدیر، سووئت حاکمیتی ایللریندن کالجیکین ساحلینده استراحت ائولری، ساناتوری‌لر تیکیلمیشدیر؛ کالجیک سووئت دؤولت و پارتیا رهبری ژدانوفون وطنی‌دیر. ایندی شه‌هر بو گؤرکملی دؤولت خادیمی‌نین خاطره‌سینه ژدانوو شه‌هری آدلانیر.
